Երիտասարդ գրականագետ, Գորիսի պետական համալսարանի դասախոս Թեհմինա Մարությանի գիտական ուղին սկսվել է սևակասիրությունից, Սևակ-բանաստեղծի կյանքի և գործի հանդեպ տածած ջերմագին պաշտամունքից: Սևակով ապրել ու իմաստավորել է իր ուսանողական կյանքի տարիները, Սևակով է լցրել հոգու և արյան բջիջները: Սևակ ասմունքող ու պաշտող աղջնակն օրերի հետ ավելի ու ավելի հասունացել է և հասկացել, որ իր հետագա կյանքի և գործունեության տարերքը գրականությունն է և գրականագիտությունը` մասնավորապես սևակագիտությունը: Դեռևս ուսանաղական տարիներին Թ. Մարությանը գիտաժողովներում և մամուլում հանդես է եկել աչքի ընկնող, թարմ հարցադրումներով և ինքնատիպությամբ լի  գրականագիտական հոդվածներով և բանախոսություններով: Նրա գիտական անդուլ պրպտումները  տվեցին ցանկալի արդյունքը. 2004թ. նոյեմբերին ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտում պաշտպանել է ատենախոսություն և ստացել բանասիրական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան:

Վերջերս հայ ընթերցողի գրասեղանին դրվեց  Թ. Մարությանի անդրանիկ մենագրությունը` «Պարույր Սևակի պոեմների գրաքննադատական անդրադարձները» խորագրով, որը լույս է ընծայել «Զանգակ 97» հրատարակչությունը: Գրքի գիտական խմբագիր, բանասիրության դոկտոր, պրոֆեսոր Դ. Գասպարյանը առաջաբանում նշում է, որ սույն մենագրության հեղինակը գիտական և հոգեկան որոնումների ոչ դյուրին  ճանապարհով փորձել է հասնել ակունքին և ազնիվ գիտությամբ բարբառել գրական ճշմարտությունը, այսկերպ հոգևոր հաղորդակցման խողովակները մաքրելով ժանգից ու խցանումից: «Բանաստեղծական ինքնադիմանկար» ներածական գրքի հեղինակը հակիրճ ներկայացնում է  սևակագիտության ոլորտում առկա վիճակը, գնահատանքի խոսք ասում մի շարք ուսումնասիրողների  կատարած աշխատանքի  և ունեցած վաստակի առնչությամբ: Անդրադառնալով ուսումնասիրության բուն նյութին, Թ. Մարությանը փաստարկում է, որ Սևակի երկերը, պատմահայրենասիրական պոեմները մասնավորապես, իրենց տարողությամբ և խոսքով, փիլիսոփայական հարցադրումներով ինքնին հատկանշվում են արդիական հնչեղությամբ  և ցայսօր զգալիորեն արգասավորում են հայ գրականության ընթացքն ու  նվաճումները:

Աշխատության առաջին գլխում /«Պատմական պոեմների գրաքննադատական անդրադարձները»/ փաստական և փաստառատ  վիթխարի նյութի  օգտագործումով քննության են առնվում  Սևակի «Անլռելի Զանգակատուն» , «Եվ այր մի` Մաշտոց անուն», «Եռաբանյա ասք» պոեմների շուրջ  ծավալված գրական ու քննադատական անդրադարձները: Հեղինակը ոչ միայն ներկայացնում է ժամանակի գրական համայնապատկերը, այլև սեփական դիտարկումների հիման վրա մշակում, ամբողջականացնում է իր  դիրքորոշումն ու չափանիշները: Նորովի մեկնաբանություն է տրվում հայրենիքի կերպարը, հայոց բազմադարյան հերոսական և ողբերգական անցյալը գեղարվեստորեն մարմնավորելու սևակյան ջանքերին ու խիզախմանը:

Ըստ հետազոտողի, Սևակի պատմական պոեմները հատկանշվում են ազգային հայրենասիրական բացառիկ լիցքավորմամբ, իսկ ընդգրկումների խորքով, ժանրային ոճաբանական և կառուցվածքային առանձնահատկություններով առհասարակ հայ քնարերգության նվաճումներից են: Սակայն ժամանակի հայ գրաքննադատական միտքը հաճախ ոչ միայն անտեսել, անուշադրության է մատնել վերոնշյալը, այլև միտումնավոր կամ անորոշ դիրքորոշում ընդգրկել սևակյան արժեքների հանդեպ: Թ. Մարությանը անուն առ անուն բացահայտում և խիստ քննադատում է կողմնակալ ու տհաս գիտնականներին:

Երկրորդ գլխում /«Սիրային պոեմների գրաքննադատական անդրադարձները» ներկայացված է «Երգ երգոց», «ՈՒշացած իմ սեր», «Նահանջ երգով» պոեմների` գրական-հասարակական դաշտում ունեցած արձագանքների տեսությունն ու մեկնությունը: Continue reading →

ԱՏՈՄ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

Ծնվել է 1937թ. Խաչիկ գյուղում: Մանսագիտությամբ ինժեներ մեխանիկ է: Գրել սկսել է դպրոցական տարիներից: Տպագրվել է «Ջերմուկ», «Վերելք», «Գնդեվանք» և այլ տեղական թերթերում: Ավելի քան տասը տարի եղել է ազատազրկման մեջ: 2007-ին լույս է տեսել Ա.Ավետիսյանի «Արևն ինչու՞ է ինձնից ամաչում» առաջին ժողովածուն, որը նվիրել է վաղամեռիկ որդու` տաղանդավոր երաժիշտ Ավետիք Ավետիսյանի /Միներալի Ավո/ պայծառ հիշատակին: 

Գրքում ընդգրկված են ազատազրկման տարիներին գրված լիրիկական բանաստեղծությունների մի մասը, ուր հեղինակը փորձել է բացահայտել սովետական կալանավորի ներքին աշխարհը:

…Հարցին, թե ո՞րն է երկար տարիների լռության պատճառը փաստեց գրքի նախաբանը.

«Հայաստանի սովետական գրողների Ջերմուկի փնջային միավորման հավաքներից մեկում մեծն Պարույր Սևակը, կարդալով իմ բանաստեղծությունները, բառիս ամենալայն իմաստով, ջախջախեց համարյա բոլոր գործերը»,- գրված է այդտեղ:

  Ես դիմեցի նրան.

-Ընկեր Սևակ, Դուք մեր գործերը դատում եք Ձեր չափանիշներով, դա արդարացի չէ:

-Ինձնից հետո` կամ ինձնից լավ պիտի գրեք,- պատասխանեց Սևակը:

Եվ ես մի քանի տարի ոչինչ չգրեցի, քանզի Սևակից լավ ո՞վ կարող էր գրել…

Տողերիս հեղինակը հավակնություններ չունի որևէ մեկից լավ կամ վատ գրելու, ես էլ բախտի ինձ տրված չափով, տառապել, սիրել ու հուզվել եմ և իմ ապրումները տվել եմ թղթին:

  Թե դա որքանով է հաջողվել, թող ընթերցողն ինքը դատի: Գլխավորն այն է, որ ես փորձել եմ անկեղծ լինել: Ինչպես Համո Սահյանն է գրում.

                                 «Երբ որ մեջը վերք է

                                  Եվ քո ապրած օրն է,

                                  Երգն, իսկապես երգ է,

                                 Հինն ու նորը, ո՞րն է»:

Ընթերցողին ենք ներկայացնում պատառիկներ Ա. Ավետիսյանի ստեղծագործություններից.

ԾԱՆՈԹ ԱՐԱՀԵՏ ՉԿԱ  ԷՍ ԿՅԱՆՔՈՒՄ

Ծանոթ արահետ չկա էս կյանքում,

Ամեն մարդ իր նոր կածանն է բացում: Continue reading →